Παιδεία: από τη θεωρία στην πράξη

(με αφορμή την εορτή των Τριών Ιεραρχών)

Είναι σε όλους μας γνωστή η σημερινή γιορτή των Τριών Ιεραρχών: του Μεγάλου Βασιλείου, του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου. Είναι οι προστάτες Άγιοι της Παιδείας μας. Μορφές από τις κορυφαίες της Εκκλησίας μας με αρκετά κοινά σημεία, αξιοζήλευτα και αξιομίμητα ακόμα και σήμερα, με εξέχοντα την μεγάλη τους μόρφωση, την βαθειά τους πίστη και το θάρρος της γνώμης που τους κατείχε.

ΑΓ. ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Λόγος εις τον Άσωτον υιόν

Τα ξυλοκέρατα

Καὶ πορευθεὶς ἐκολλήθη ἑνὶ τῶν πολιτῶν τῆς χώρας ἐκείνης. Πολῖται δὲ τῆς χώρας ἐκείνης ἦσαν οἱ δαίμονες͵ ἐν ᾗ ἐτύγχανε μετανάστιος. Καὶ ἔπεμψεν αὐτὸν ὁ πολίτης ἐκεῖνος εἰς τὸν ἀγρὸν αὐτοῦ βόσκειν χοίρους. Οὕτω γὰρ τιμῶσιν οἱ δαίμονες τοὺς τιμῶντας αὐτούς· οὕτω φιλοῦσι τοὺς φιλοῦντας αὐτούς· τοιαύτας δωρεὰς χαρίζονται τοῖς πειθομένοις αὐτοῖς. Καὶ ἐπεθύμει γεμίσαι τὴν κοιλίαν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν κερατίων͵ ὧν ἤσθιον οἱ χοῖροι. Τί δέ ἐστιν͵ Ἀπὸ τῶν κερατίων; Τῶν κερατίων ἡ γεῦσις γλυκεῖά ἐστιν͵ ἀλλ΄ ὅμως καὶ σκληρὰ κατ΄ αὐτό τε καὶ τραχεῖα. Τοιαύτη γὰρ καὶ τῆς ἁμαρτίας ἡ φύσις· εὐφραίνει μὲν μικρὰ͵ καὶ κολάζει μεγάλα· τέρπει πρόσκαιρα͵ καὶ μαστίζει αἰώνια.

Κυριακή του Ασώτου

Λουκ. 15, 11-32

Από την περασμένη Κυριακή έχουμε εισέλθει στην κατανυκτική περίοδο του Τριωδίου, και η αγία μας Εκκλησία τις τρεις Κυριακές που προηγούνται της Μεγάλης Τεσσαρακοστής μας προετοιμάζει προβάλλοντας τις τρεις μεγάλες αρετές που συνιστούν την πνευματική μας ζωή. Την περασμένη Κυριακή, μέσα από την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου, είδαμε τη σημασία της ταπεινώσεως. Σήμερα, με την παραβολή του Ασώτου υιού, τονίζεται η σημασία της μετανοίας, ενώ την ερχόμενη Κυριακή θα μας υπομνήσει το μεγαλείο της αγάπης και της φιλανθρωπίας.

Θεολογία της εικόνας - αιρετικές αποκλίσεις

ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ - ΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ

(Εισήγηση στο Φροντιστήριο Κατηχητών της Ι. Μητροπόλεως Κερκύρας και Παξών

την 25η Ιανουαρίου 2010)

Η Ορθόδοξη χριστιανική ζωή έχει ταυτιστεί με τις εικόνες, ιδιαίτερα μετά την Έβδομη Οικουμενική Σύνοδο, σε βαθμό που να λέμε ότι εκκλησία που δεν έχει εικόνες είναι σίγουρα αιρετική. Και όταν μιλάμε για εικόνες στην Ορθόδοξη ζωή δεν εννοούμε απλά τον ζωγραφικό θρησκευτικό διάκοσμο, αλλά την εικόνα ως αναπόσπαστο μέρος της Λατρείας, η οποία είναι και η απόλυτη έκφραση της ίδιας της δομής και της φύσεως της Εκκλησίας.

Ίσως φανεί λίγο απότομη και σκληρή η εισαγωγή της εισηγήσεώς μου. Ξεκίνησα όμως με αυτές τις τόσο ουσιαστικές διαπιστώσεις αφενός μεν για να τονίσω την μέγιστη σημασία του θέματος που θα αναπτύξω στην αγάπη σας και αφετέρου για να σας προκαλέσω να μπούμε μαζί αμέσως στην καρδιά της Θεολογίας των εικόνων, ώστε να γίνει κατανοητή και η σημασία της διαμάχης γύρω από αυτές τόσο κατά την εικονομαχία, όσο και στη σύγχρονη εποχή που κυριαρχείται από τις επιταγές της παγκοσμιοποίησης και αποχρωματισμού των λαών, όπου τη θέση πλέον των εικόνων έρχονται να καταλάβουν τα κοσμοείδωλα των ΜΜΕ.

«Σχολική και Εκκλησιαστική παιδεία»

(Εισήγηση στη Σχολή Γονέων της Ι. Μητροπόλεως Κερκύρας και Παξών την 21-1-2004)

Το θέμα που έχει οριστεί να αναπτύξω απόψε στην αγάπη σας είναι «σχολική και εκκλησιαστική παιδεία», και θα έλεγα πως είναι ένα επίκαιρο θέμα, καθώς σε λίγες ημέρες θα εορτάσουμε τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών, των μεγάλων διδασκάλων της χριστιανοσύνης. Είναι όμως επίκαιρο πάντοτε, γιατί η παιδεία αποτελεί ένα από τα κύρια σημεία στα οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον των γονιών για τα παιδιά τους.

Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου

Λουκ. 18, 10-14

Δύο θέματα θίγει ο Χριστός σήμερα, Κυριακή του Τελώνου και το Φαρισαίου, με την παραβολή που μας διηγείται: τον τρόπο της προσευχής μας προς τον Θεό και τη σημασία της ταπεινώσεως. Βρέθηκαν και οι δύο στο Ναό για να προσευχηθούν, και ο μεν Φαρισαίος με εμφανή υπερηφάνεια ευχαριστούσε τον Θεό που δεν ήταν όπως όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή σαν τον Τελώνη, αλλά αντίθετα νήστευε δυο φορές την εβδομάδα και έδινε στο Ναό τις καθορισμένες εισφορές. Από την άλλη, ο Τελώνης είχε σκύψει με το πρόσωπο στο έδαφος και προσευχόταν λέγοντας “ο Θεός, συγχώρεσέ με τον αμαρτωλό”. “Αλήθεια σας λέω”, κλείνει ο Χριστός την παραβολή, “αυτός εδώ ανεχώρησε δικαιωμένος από το Ναό, κι όχι ο Φαρισαίος. Γιατί αυτός που υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, ενώ ο ταπεινός θα υψωθεί”.

Κυριακή ΙΕ' Λουκά [του Ζακχαίου]

(Λουκ. 19, 1-10)

Η ιστορία του Ζακχαίου του αρχιτελώνη, που μας διηγήθηκε σήμερα ο Ευαγγελιστής Λουκάς, είναι από τις πλέον γνωστές αλλά και από τις πλέον χαρακτηριστικές του τρόπου με τον οποίο ο Χριστός, ως Θεάνθρωπος, αντιμετωπίζει τον άνθρωπο, με γνώμονα την σωτηρία και τη διόρθωσή του.

Έμαθε ο Ζακχαίος ότι ο Χριστός θα βρισκόταν στην Ιεριχώ και ήθελε να Τον δει. Ωστόσο, από τη μια το πλήθος που είχε μαζευτεί στο δρόμο και από την άλλη το ιδιαίτερα μικρό ύψος του, τον εμπόδιζαν να εκπληρώσει την επιθυμία του. Ανέβηκε τότε επάνω σε μια συκομωρέα, για να δει τον Διδάσκαλο που θα περνούσε από εκεί. Όταν ο Ιησούς έφτασε στο σημείο εκείνο, ανασήκωσε το βλέμμα Του και του είπε: “Ζακχαίε, κατέβα γρήγορα, γιατί σήμερα θα μείνω στο σπίτι σου”. Όλοι δυσαρεστήθηκαν που ο Διδάσκαλος επρόκειτο να καταλύσει στο σπίτι ενός αμαρτωλού, όμως τότε ακριβώς ο Ζακχαίος εκφράζει και δημοσιοποιεί την αλλαγή που συντελέστηκε μέσα του: “ορίστε, Κύριε”, λέει, “δίνω τη μισή περιουσία μου στους φτωχούς, και όποιον τυχόν αδίκησα του το επιστρέφω στο τετραπλάσιο”. Και ο Χριστός, απαντώντας τόσο στον συνομιλητή Του όσο και στους ανθρώπους που δυσανασχέτησαν, αποκρίνεται: “σήμερα πραγματοποιήθηκε σωτηρία σε τούτο το σπίτι, καθότι και αυτός είναι παιδί του Αβραάμ. Γιατί ο υιός του ανθρώπου ήλθε στη γη να αναζητήσει και να σώσει το χαμένο πρόβατο”.

Κυριακή μετά τα Φώτα

 Ζούμε στον απόηχο της μεγάλης εορτής της Θείας Επιφανείας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, και η Ευαγγελική περικοπή που αναγνώσαμε σήμερα μας μιλάει για την αρχή του κηρύγματος του Χριστού, λίγο μετά την Βάπτισή Του. Ένας στίχος λοιπόν από την περικοπή μας μεταφέρει μια προφητεία του Προφήτου Ησαΐα, που λέει: “Ὁ λαός ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα, καί τοῖς καθημένοις ἐν σκότει καί σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς”. (Ματθ. 4, 16)

Φώτα, ολόφωτα!

Η εορταστική περίοδος του αγίου Δωδεκαημέρου ορίζεται αλλά και επικεντρώνεται στις δύο μεγάλες γιορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανίων. Στην πρώτη έρχεται ο Θεός στη γη, αφού πρώτα κυοφορήθηκε στην Παρθένο Μαρία. Στην δεύτερη, ο Θεάνθρωπος Ιησούς φανερώνεται στους ανθρώπους και αναλαμβάνει το έργο της Λύτρωσης, για το οποίο και έγινε άνθρωπος.

Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Λόγος εἰς τόν Ἅγιον Ιωάννην τόν Πρόδρομον.

“Καὶ βαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἀνέβη ἀπὸ τοῦ ὕδατος· καὶ ἰδοὺ ἠνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοὶ͵ καὶ εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον͵ ὡσεὶ περιστερὰν͵ καὶ ἐρχόμενον ἐπ΄ αὐτόν”.

Ὢ ξένων καὶ παραδόξων μυστηρίων, ὁ οὐρανὸς ἄνωθεν προσκυνεῖ͵ ὃν ὁ ποταμὸς πρὸ βραχέων ἐπέκλυσε· καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον θεολογεῖ͵ ὃν ὁ δοῦλος ἐβάπτισε. Καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα· “Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητὸς͵ ἐν ᾧ ηὐδόκησα”. Οὗτός ἐστιν ὁ βαπτισθεὶς͵ οὐ διὰ χρείαν ἰδίαν͵ ἀλλὰ διὰ μόνην φιλανθρωπίαν͵ ὁ παρὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος μαρτυρούμενος͵ ὁ παρ΄ ἐμοῦ τοῦ σαφῶς ἰδόντος αὐτὸν κηρυττόμενος· ὁ πρὸ τῶν αἰώνων ἐξ ἐμοῦ γεννηθεὶς͵ καὶ νῦν ἐκ Μαρίας σαρκὶ τεχθεὶς͵ ὁ ὁμοούσιος ἐμοὶ καὶ ὑμῖν· ὁ συναΐδιος ἐμοὶ͵ καὶ σύμμορφος τῆς ὑμετέρας μορφῆς· ὁ ποιητὴς τοῦ Ἀδὰμ͵ καὶ ἀπόγονος τοῦ Δαυΐδ· ὁ δημιουργὸς τῆς Παρθένου͵ καὶ υἱὸς τῆς Παρθένου· ὁ νοούμενος καὶ φαινόμενος· ὁ πίστει καὶ ὄψει κατοπτευόμενος· ὁ τέλειος ἐν θεότητι͵ καὶ τέλειος ἐν ἀνθρωπότητι. 

Η ελπίδα γεννιέται ξανά!

Ο εορτασμός της γέννησης του Χριστού σηματοδοτεί κάθε χρόνο δύο διαφορετικά γεγονότα: την ανάμνηση της ενανθρώπησης του Θεού και την ανανέωση μέσα μας της ελπίδας για τον επικείμενο νέο χρόνο. Η ελπίδα λοιπόν γεννιέται ξανά! Από κάθε άποψη, πνευματική και υλική, ουράνια και επίγεια, υπερκόσμια και γήινη, μέσα μας και γύρω μας, με προοπτικές που έχουν να κάνουν με το βασανιστικό παρόν αλλά και με το μέλλον των ονείρων μας, όποια κι αν είναι αυτά.

"Τα πτερόεντα δώρα"

Μια αξιέπαινη προσπάθεια απεικόνισης του διηγήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη “Τα πτερόεντα δώρα”, από τη Βιβλιοθήκη του Αριστοτελείου Γενικού Λυκείου Ελευσίνας.

Έναν και πλέον αιώνα μετά τη συγγραφή αυτού του μικρού Διηγήματος, απ' ό,τι φαίνεται τίποτα δεν έχει αλλάξει... ίσως η ζωή μας να έχει πιο πολύ χρώμα, πιο πολύ χρήμα (όχι πάντα και όχι όλοι), πιο γρήγορους ρυθμούς, περισσότερη επικοινωνία. Αλλά όπως τότε, έτσι και σήμερα, της λείπει η ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Ο λόγος του Σκιαθίτη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, δεν είναι μόνο επίκαιρος, αλλά και καυστικός. Για όλους μας...

Σχετικοί σύνδεσμοι:
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Κανάλι Σχολικών Βιβλιοθηκών στο YouTube

Θεοφάνεια (6 Ιανουαρίου)

Εορτάζει σήμερα η αγία μας Εκκλησία την μεγάλη εορτή των Θεοφανίων, δηλαδή της Βαπτίσεως του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Πρόδρομο και Βαπτιστή Ιωάννη. Και ονομάζεται Θεοφάνεια τούτο το γεγονός, διότι φανερώνεται στον κόσμο ο Τριαδικός Θεός και η παρουσία του Χριστού επί της γης, με σκοπό την σωτηρία των ανθρώπων. Με τη Γέννηση του Χριστού έχουμε την απαρχή της παρουσίας του Θεού επί της γης, με τα Θεοφάνια όμως γίνεται η φανέρωση της παρουσίας Του και μετά τη Βάπτιση αρχίζει ουσιαστικά το σωτήριο έργο και η διδασκαλία του Χριστού.

2000 μ. Χ.

Ήρθε λοιπόν και το πολυπόθητο έτος 2000. Πανηγυρίσαμε, ελπίσαμε κι ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο, είδαμε τη σαπουνόφουσκα του millenium να διαλύεται από τον κρότο των φωτεινών πυροτεχνημάτων και την επόμενη μέρα να κυλά όμοια με όλες τις προηγούμενες, σαν να μη συνέβη τίποτα. Τελικά ποια είναι η ουσία της προσδοκίας όλων των ανθρώπων; Όλοι πιστεύουν πως είναι η ελπίδα μιας νέας απαρχής που θα σημάνει την διόρθωση όλων αυτών των πραγμάτων που μας πληγώνουν και πονούν, μ’ έναν τρόπο που ωστόσο κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει.

Ως «αιρετικός», δεν θα στρέψω, όπως όλοι οι άλλοι, το βλέμμα μου και την ελπίδα μου στο άγνωστο κι απροσδιόριστο μέλλον που το ωραιοποιούμε με ουτοπικής φύσεως επιθυμίες, αλλά στο γνωστό και σίγουρο και αμετάβλητο παρελθόν, και μάλιστα στο μακρινό παρελθόν, 2000 περίπου χρόνια πριν. Γιατί πιστεύω πως το σημαντικότερο όλων, δεν είναι το αριθμητικό 2000, αλλά ο προσδιορισμός μ.Χ., μετά Χριστόν, η αναφορά δηλαδή στο πρόσωπο του Χριστού από όλους τους ανθρώπους, χριστιανούς και μη, ευρωπαίους, αμερικάνους, κινέζους και αφρικανούς! Και εκπληρώνεται έτσι διαρκώς, εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια, η μεγαλύτερη Προφητεία που ειπώθηκε για τον Χριστό, τα λόγια του δικαίου Συμεών, όταν την ημέρα της Υπαπαντής είπε πως εκείνο το νεογέννητο βρέφος θα είναι «σημείον αντιλεγόμενον» για όλα τα έθνη. Όχι απλά σημείο αναφοράς, αλλά σημείο αντιλεγόμενο, που θα συγκεντρώσει τις μεγαλύτερες διαφωνίες και τις ακρότατες εκτιμήσεις και τις διαρκέστερες ενασχολήσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας.