«Ο ρόλος του Εκκλησιαστικού Ραδιοφώνου στην κοινωνία των ΜΜΕ»

(Εισήγηση του Αρχιμ. Χερουβείμ Βελέτζα στη σύναξη στελεχών και παραγωγών του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας, Παξών και Διαποντίβν Νήσων, την 28η Σεπτεμβρίου 2003)


Σεβασμιώτατε,
σεβαστοί πατέρες, 
αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί,
σας καλωσορίζω κι εγώ με τη σειρά μου σε τούτη την πρώτη συνάντηση όλων των συνεργατών του Ραδιοφώνου της τοπικής μας Εκκλησίας, γεγονός που πολλοί το επιθυμούσαν και το είχαν εκφράσει από καιρό. Ίσως να αργήσαμε λίγο, μεσολάβησε άλλωστε και το καλοκαίρι, όμως τώρα, εν όψει της νέας ιεραποστολικής αλλά και ραδιοφωνικής περιόδου, είναι θα λέγαμε η κατάλληλη στιγμή να θυμηθούμε και να επισημάνουμε κάποια πράγματα, ώστε ο σκοπός για τον οποίο βγάζουμε τη φωνή της Εκκλησίας στον αέρα να πραγματοποιείται και να καρποφορεί. Αυτό ακριβώς είναι και το θέμα το οποίο θα μας απασχολήσει στη συνέχεια: «ο ρόλος του εκκλησιαστικού ραδιοφώνου στην κοινωνία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης».

Ίσως πολλοί βιαστούν να κάνουν την αυτονόητη σχεδόν σκέψη, ότι ο ρόλος του ραδιοφώνου της Εκκλησίας δεν είναι άλλος από το να μεταδώσει το μήνυμα του Ευαγγελίου στους ανθρώπους. Σωστό. Από αυτό όμως και μόνο πηγάζουν ένα σωρό ερωτήματα: πώς θα μεταδώσουμε το μήνυμα του Ευαγγελίου; ποια μερίδα ανθρώπων θέλουμε να μας ακούει, οι μικρής ηλικίας ή η μεγάλης, οι «πιστοί» μόνο ή, αν γίνεται, όλοι οι άνθρωποι; ποιος είναι ο τρόπος που θα πρέπει να προσεγγίσουμε ραδιοφωνικά τους ακροατές μας; τι επιδιώκουμε να πετύχουμε μέσα από όλη την παρουσία μας, μέσα σε μια κοινωνία που βομβαρδίζεται από τα ΜΜΕ αλλά και συγχρόνως σ΄ ένα μεγάλο βαθμό καθοδηγείται από αυτά;
Ας ξεκινήσουμε όμως από το αυτονόητο: ο ρόλος του Ραδιοφώνου της Εκκλησίας είναι να προσφέρει στους ανθρώπους το λόγο του Θεού. Άρα, ο καθένας από μας θα πρέπει να έχει υπόψη του πως ότι λέει στο ραδιόφωνο, ο κάθε ακροατής, ακόμα και ο πιο άσχετος, θα το εκλάβει ως επίσημη θέση της Εκκλησίας. Επομένως, επιβάλλεται να είμαστε προσεκτικοί στην επιλογή του υλικού που παρουσιάζουμε στην εκπομπή μας, να αποτελεί επίσημη θέση της Εκκλησίας και όχι προσωπική μας εκτίμηση ή πεποίθηση, ιδιαίτερα σε θέματα ακανθώδη ή δογματικής φύσεως. Άλλωστε, οι ακρότητες σε καμιά περίπτωση δεν οικοδομούν.
Οι περισσότεροι από μας, επειδή ακριβώς πιστεύουμε ότι ο λόγος που βγαίνουμε στον αέρα είναι να μεταδώσουμε το λόγο του Θεού, μετατρέπουμε το ραδιόφωνο σε άμβωνα, την εκπομπή μας σε κήρυγμα και νομίζουμε πως έχουμε εκπληρώσει την αποστολή μας. Έχουμε όμως αναρωτηθεί, όσοι τουλάχιστον κηρύττουμε, ιερείς και θεολόγοι, αν το κήρυγμα που κάνουμε στο Ναό ακούγεται με ευχαρίστηση από το εκκλησίασμα ή αν οικοδομεί; Πολλοί άνθρωποι, ακόμα και από αυτούς που εκκλησιάζονται συχνά, απεχθάνονται το κήρυγμα, γιατί συχνά χρησιμοποιεί γλώσσα ξύλινη, γεμάτη βερμπαλισμούς και κούφιες εκφράσεις, με νοήματα συγκεχυμένα ή ακατανόητα λεκτικά σχήματα, και γιατί σχεδόν πάντα ακολουθεί ένα δασκαλίστικο στυλ που κανείς δεν αποδέχεται. Άλλοι πάλι εγκαταλείπουν το Ναό μόλις αρχίζει το κήρυγμα, γιατί απλά προσέρχονται για να προσευχηθούν. Αν λοιπόν μεταφέρουμε το κήρυγμα στο ραδιόφωνο, ακόμα κι αν είμαστε δεινοί ιεροκήρυκες, τι πετυχαίνουμε; Θα πει ο ακροατής «ωχ, πάλι κήρυγμα…» και θα κλείσει το ραδιόφωνο.
Έχουμε λοιπόν θα έλεγα το εξής ζήτημα: ο μέσος ακροατής έχει συνδέσει τη λειτουργία του ραδιοφώνου με τη χαλάρωση, την ψυχαγωγία, την ηρεμία, και κυρίως με τη μουσική. Αν ο λόγος μας παραπέμπει σε κήρυγμα, έχει γίνει από μόνος του αντιπαθής και άρα ατελέσφορος. Χρειάζεται να είμαστε κοντά στους ανθρώπους, να νιώθουν ότι αυτό που ακούνε προέρχεται από ανθρώπους σαν κι αυτούς και ότι βρισκόμαστε δίπλα τους, κοντά τους, ακόμα και όταν παρεμβάλλονται ανάμεσά μας τα ερτζιανά. Για τους τρόπους που θα το πετύχουμε αυτό, το πώς δηλαδή θα χειριστούμε το χρόνο που διαθέτουμε και πώς θα παρουσιάσουμε το θέμα που έχουμε ετοιμάσει, θα μας πει αναλυτικά ο κ. Μ........., που είναι και Δημοσιογράφος.
Εδώ όμως τίθεται και το άλλο ερώτημα: ποιος είναι ο ακροατής του ραδιοφώνου μας; Επιπλέον: ποιος θέλουμε να είναι ο ακροατής μας; Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποια μερίδα ανθρώπων μας ακούει, αλλά περισσότερο σημαντικό να γνωρίζουμε σε ποιους ανθρώπους θέλουμε να απευθύνουμε το μήνυμά μας, γιατί αυτό καθορίζει και την μορφή αλλά και την ποιότητα της εκπομπής που παρουσιάζουμε. Μας ακούν πολλοί άνθρωποι. Κυρίως αυτοί που είναι κοντά στην Εκκλησία, οι «πιστοί», εντός εισαγωγικών, όπως συχνά τους αποκαλεί ο κόσμος. Από αυτούς κυρίως οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας, λιγότερο οι μεσαίες ηλικίες και σχεδόν καθόλου οι μικρότερες. Ο λόγος όμως του Ευαγγελίου αφορά όλους, άρα επιθυμία μας είναι πιστεύω να μας ακούν όλοι σχεδόν οι άνθρωποι, και οι μεγάλοι και οι μικροί, και οι «πιστοί» αλλά και οι λιγότερο προσκολλημένοι με την Εκκλησία.
Εφαρμόζοντας το λόγο του Αποστόλου Παύλου, που λέει ότι «τοις πάσι γέγονα τα πάντα, ίνα πάντως τινάς σώσω» (Α΄ Κορ. 9, 22), θα λέγαμε ότι η μορφή του ραδιοφώνου μας πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να ταιριάζει, ει δυνατόν, στους ανθρώπους που απευθύνεται και να έχει την δυνατότητα να τους προσεγγίσει και να τους μεταδώσει τα μηνύματα της Ορθόδοξης πίστης. 
Το σημείο επαφής με τον κόσμο, μέσα από το ραδιόφωνο, είναι κυρίως η μουσική. Πρώτο λοιπόν σημείο που πρέπει να μας απασχολεί αρκετά είναι η μουσική που χρησιμοποιούμε. Στις εκπομπές λόγου, η μουσική πρέπει να είναι ανάλογη με το θέμα που διαπραγματευόμαστε, να είναι ευχάριστη, γιατί όχι και ενδιαφέρουσα στο αυτί του ακροατή, γιατί αυτή είναι που έχει τη δύναμη να τον κρατήσει κοντά μας, όταν σταθεί στη συχνότητά μας είτε τυχαία είτε από ενδιαφέρον να μας ακούσει. Αυτό όπως καταλαβαίνεται είναι πολύ πιο σημαντικό γι΄ αυτούς που κάνουν εκπομπές μόνο με μουσική. Σε ότι αφορά το ρεπερτόριο της μουσικής που πρέπει να ακούγεται από έναν εκκλησιαστικό σταθμό, θα έλεγα ότι η μέση οδός είναι και η ενδεδειγμένη. Δηλαδή: ούτε θα περιοριστούμε μόνο στην παραδοσιακή και κλασική μουσική, αλλά ούτε και θα παίξουμε σύγχρονα άσματα αμφίβολης ποιότητας και με προχωρημένα μηνύματα. Υπάρχουν, δόξα το Θεό, πολλά παραδείγματα καλής και ποιοτικής μουσικής, ξένης ή Ελληνικής, ακόμα και με λόγια, που ακούγεται ευχάριστα και δεν πιάνει τα άκρα, που αγγίζει όλους σχεδόν τους ανθρώπους και μπορεί να παιχτεί και στο δικό μας ραδιόφωνο.
Σε ότι αφορά το θεματολόγιο των εκπομπών μας, είναι λογικό ότι εφόσον θέλουμε να μας ακούν όλοι οι άνθρωποι, θα πρέπει να προσπαθούμε να καλύπτουμε τα ενδιαφέροντα όλων. Είναι λοιπόν απαραίτητες και οι εκπομπές στοχασμού, αλλά και τα παραμύθια, για μικρά ή… μεγαλύτερα παιδιά, και η μετάδοση των ιερών ακολουθιών, αλλά και η ενημέρωση για τα αθλητικά δρώμενα, και οι θεολογικές εμβαθύνσεις στα κείμενα των Πατέρων και της Αγίας Γραφής, αλλά και η απλή, επίκαιρη και αυθόρμητη σκέψη των νέων που, ευτυχώς, ακόμα μας εμπιστεύονται. Με βάση αυτό το σκεπτικό έγινε μια προσπάθεια να εμπλουτιστεί το πρόγραμμα του Ραδιοφωνικού μας σταθμού, όπως το βλέπετε άλλωστε και στο έντυπο που έχετε στα χέρια σας, ώστε να αγκαλιάσει όλες τις κατηγορίες των ακροατών.
Ένα άλλο ερώτημα είναι τι θέλουμε να πετύχουμε μέσα από το ραδιόφωνό μας; Εδώ ας προσέξουμε λίγο. Η κοινωνία μας είναι κοινωνία των ΜΜΕ, χαρακτηρίζεται από την πληθωρική και συχνά άναρχη παρουσία τους στα ερτζιανά. Έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, όλα τα μηνύματα έρχονται σ΄ εμάς μέσα από αυτά και γι΄ αυτό, μοιραία, επηρεάζουν και καθοδηγούν, εδώ είναι και το άσχημο, τη ζωή μας. Σε μια κοινωνία λοιπόν που διέπεται από τα ΜΜΕ αλλά και σε μεγάλο βαθμό καθοδηγείται από αυτά, ποιος είναι ο δικός μας ρόλος; Διαφέρει το δικό μας ραδιόφωνο από τα υπόλοιπα, και αν ναι, σε τι;
Θέλουμε να διαφέρει το δικό μας ραδιόφωνο, αυτό είναι αναμφίβολο. Και κύριο σημείο διαφοράς από τους άλλους δεν είναι άλλο από το ήθος που βγάζουμε, όλοι μαζί σαν Εκκλησία, στον αέρα. Η σοβαρότητα, η υπευθυνότητα, η συνέπεια, η αγάπη, η επιείκεια, η ευγένεια, η συγκαταβατικότητα, η ταπείνωση, η αλήθεια, είναι αρετές που πρέπει να διακρίνουν τις ραδιοφωνικές μας εκπομπές. Η πραότητα του ύφους, η αμεσότητα του λόγου, η ζωντάνια και η φυσικότητα είναι στοιχεία που κάνουν μια εκπομπή ευπρόσδεκτη στο αυτί του ακροατή. Η σωστή εκφορά του λόγου, που δεν είναι γρήγορη ή απελπιστικά αργή, που δεν κάνει σαρδάμ και βγαίνει φυσικά, σαν να μιλάμε σ΄ ένα φίλο που βρίσκεται δίπλα μας, θα χαρίσουν στο λόγο που θα γίνει ήχος όλες τις προοπτικές για να προσφέρει με εύληπτο τρόπο τα μηνύματα που μεταφέρει. Το ραδιόφωνο της εκκλησίας και η κάθε εκπομπή ξεχωριστά θα πρέπει να δείχνει ότι σέβεται τον ακροατή, ότι υπολογίζει την κρίση του και ότι αφουγκράζεται τις σκέψεις, τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς του.
Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας, αλλά και της παραπληροφόρησης. Η δική μας συμβολή μέσα σ΄ ετούτο το τοπίο είναι η ποιότητα της πληροφορίας και η συμβολή της στη σωστή ενημέρωση. Σε ένα μεγάλο βαθμό οι εκπομπές λόγου, όπως είναι οι περισσότερες από τις εκπομπές που κάνουμε στο ραδιόφωνό μας, αποσκοπούν στην ενημέρωση των ακροατών πάνω στα επιμέρους θέματα που ο καθένας μας παρουσιάζει. Είναι λοιπόν σημαντικό οι πληροφορίες που δίνουμε, η ενημέρωση που κάνουμε, ο λόγος που απευθύνουμε, να είναι όλα αληθινά και σύμφωνα με το Ευαγγέλιο και την επίσημη θέση της Εκκλησίας. Προσωπικές θέσεις και σκέψεις ασφαλώς και πρέπει να γίνονται, πάντοτε όμως μέσα στα πλαίσια της αλήθειας και της θεολογίας της Εκκλησίας μας. Οι πληροφορίες που δίνουμε να είναι προϊόν δικής μας πρώτα σωστής ενημέρωσης. Αυτό εξασφαλίζει και την ποιότητα της εκπομπής που θα παρουσιάσουμε, σε ότι αφορά το μήνυμα που κάθε φορά μεταφέρει.
Ενημέρωση όμως δεν είναι μόνο σε θέματα πίστεως, πολιτισμού, θεολογίας ή και παράδοσης. Η ενημέρωση αφορά και την καθημερινή πραγματικότητα, που αγγίζει τον καθένα, τον προβληματίζει, τον κάνει σκεπτικό. Το ραδιόφωνο της Εκκλησίας όχι μόνο πρέπει να βρίσκεται μέσα στα γεγονότα της ζωής, αλλά να τα παρουσιάζει μέ τον μοναδικό τρόπο που αυτή μπορεί, να τα απογυμνώνει από τα στοιχεία εκείνα που σκοπό έχουν να τα παραποιούν στα μάτια του κοινού, και να δίνει το δικό της σχολιασμό, μέσα από την διάσταση της πνευματικής ζωής, μέσα δηλαδή από τη μυστική σχέση που οφείλει ο κάθε χριστιανός να καλλιεργεί με τον Θεό και τον πλησίον. Αποφασίσαμε λοιπόν στο νέο πρόγραμμα του ραδιοφωνικού μας σταθμού να εντάξουμε μια πρωινή ενημερωτική εκπομπή και σύντομα δελτία ειδήσεων, σε καθημερινή βάση. Σκοπός η αντικειμενική ενημέρωση, η παρουσία μας μέσα στα δρώμενα της καθημερινότητας, ο προβληματισμός μας μαζί με όλους τους ανθρώπους και η συνδρομή μας στην ανθρώπινη διάσταση που λαμβάνει το κάθε γεγονός για τον καθένα.
Η ψυχαγωγία είναι, όπως είπαμε, βασική λειτουργία του ραδιοφώνου. Στο εκκλησιαστικό ραδιόφωνο αυτή η παράμετρος συχνά παραθεωρείται. Είπαμε ότι το ραδιόφωνο θα πρέπει να ακούγεται ευχάριστα. Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Είναι αναγκαίες οι στιγμές της χαλάρωσης, κατά τις οποίες κυριαρχεί η μουσική. Για τη μουσική όμως είπαμε ήδη. Μας λείπει όμως μια εκπομπή π.χ. για την ιστορία της μουσικής. Ας αναζητήσουμε ακόμη και άλλες μορφές ψυχαγωγίας, και εδώ θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά η δημιουργική σκέψη όλων μας. Ένα καλό παράδειγμα είναι η λογοτεχνική εκπομπή που έχουμε ήδη στο ραδιόφωνό μας, ή ακόμη και τα παραμύθια.
Άφησα τελευταίο το θέμα της αναμετάδοσης των εκκλησιαστικών ακολουθιών από το ραδιόφωνό μας, γιατί ακριβώς αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο και δεν έχει να κάνει με τη δική μας συνδρομή και παρουσία. Η αναμετάδοση της Θείας Λειτουργίας, του Εσπερινού, των Ιερών Παρακλήσεων και του Αποδείπνου, είναι ορόσημα μέσα στο καθημερινό πρόγραμμα του ραδιοφώνου της Εκκλησίας, από τη στιγμή μάλιστα που έχουν τη δυνατότητα να τις παρακολουθούν οι ασθενείς και οι ανήμποροι αδελφοί μας, είτε από το σπίτι, είτε από το κρεβάτι του πόνου, είτε ακόμη και από τη δουλειά που τους κρατά μακριά από τους Ναούς. Γι αυτό και αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του Προγράμματός μας, πάνω στην οποία συναρμόζονται οι εκπομπές οι δικές μας. Είναι πολύ σημαντικό να μπορούν οι άνθρωποι να ακούν από το ραδιόφωνο τις ιερές ακολουθίες, τους μεταφέρουν στο χώρο της προσευχής και της λατρείας, τους βοηθούν να βρίσκονται κοντά στο Θεό, και αυτό είναι κάτι που εκπληρώνει θα λέγαμε το σκοπό για τον οποίο υπάρχει το δικό μας ραδιόφωνο.

Σεβασμιώτατε,
αγαπητοί μου αδελφοί και συμπαραγωγοί του ραδιοφώνου της τοπικής μας εκκλησίας,
Θα κλείσω επαναλαμβάνοντας τη φράση του Αποστόλου Παύλου: «Εγενόμην τοις πάσι τα πάντα ίνα πάντως τινάς σώσω». Ο ρόλος του ραδιοφώνου της εκκλησίας είναι θα λέγαμε να γίνει «τοις πάσι τα πάντα», να ταιριάξει δηλαδή ει δυνατόν με όλους τους ανθρώπους, να τους αγκαλιάσει όλους, ώστε να μπορέσει με την παρουσία του να μεταδώσει κάτι από το μήνυμα του Ευαγγελίου. Το ραδιόφωνο δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να υποκαταστήσει το Ναό, τον Πνευματικό, τον Διδάσκαλο, τον ποιμένα της Εκκλησίας. Προσφέρει όμως τη λατρεία, τη συμβουλή, τη διδαχή, και προσπαθεί με τον τρόπο του στο ποιμαντικό έργο της Εκκλησίας. Είναι θα λέγαμε η σαγήνη, το δίχτυ, το δόλωμα, το ερέθισμα, για να προσελκύσουμε τους ανθρώπους κοντά στο Χριστό. Είναι επίσης και η αναψυχή και παρηγοριά των πιστών μέσα στην πνευματική ξηρασία της εποχής μας.
Ας γίνουμε λοιπόν «τοις πάσι τα πάντα». Ας προσφέρουμε το λόγο μας σε όλους, στα μικρά παιδιά, στους νέους, στους μεγαλύτερους, στους γερόντους, στους εργαζόμενους, στους ασθενείς, στους πολύτεκνους, στους διανοούμενους, στους απλοϊκούς, στους ιερείς. Ας προσαρμόσουμε το λόγο μας, ανάλογα με το ακροατήριό μας. Ας μιλήσουμε τη γλώσσα των απλών ανθρώπων, ας τους προσεγγίσουμε αδελφικά, ας δείξουμε επιτέλους ότι αφορούν κι εμάς τα προβλήματά τους και ότι κοντά στο Χριστό και την Εκκλησία μπορούμε και βρίσκουμε τις λύσεις σε αυτά. Ας μιλήσουμε «εν αληθεία», χωρίς προκαταλήψεις αλλά και χωρίς εξωραϊσμούς. Μόνο έτσι θα κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων και άμα το πετύχουμε αυτό, το λόγο πλέον έχει ο Θεός, η Εκκλησία και ο Πνευματικός.
Σε κάποιο συνεργείο, μου είπανε, πως αντί άλλου σταθμού, ακούγεται το ραδιόφωνο της Μητροπόλεως, και το κάνει αυτό ο ιδιοκτήτης του συνεργείου, για να το ακούν οι εργαζόμενοι και να περιορίζουν τις βλαστήμιες και τις βωμολοχίες. Αν αυτό λειτουργεί, αν υποθέσουμε πως ένας τουλάχιστον άνθρωπος από αυτούς σιγά –σιγά αρχίσει να αλλάζει, τότε να είμαστε σίγουροι, πως η σωστή παρουσία μας στον αέρα, μέσα από το μικρόφωνο του ραδιοφώνου μας, έχει πολλά να προσφέρει σε όλους, από τον τελευταίο άνθρωπο που τυχαία θα βρεθεί στη συχνότητά μας, μέχρι εμάς τους ίδιους, που κάποιες φορές νομίζουμε πως τα ξέρουμε όλα και δεν μας χρειάζεται άλλη μαθητεία κοντά στον Χριστό.
Σας ευχαριστώ.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου